We wsi Brańszczyk, położonej nad Bugiem na Mazowszu, odsłonięto i poświęcono pomnik Stanisława Pomian-Srzednickiego. W 1917 roku jako pierwszy w Polsce objął funkcję I Prezesa Sądu Najwyższego. W uroczystości wzięła udział jego rodzina, mieszkańcy miejscowości, władze lokalne, a także prezes Trybunału Konstytucyjnego Julia Przyłębska.

Pomnik przedstawiający popiersie Stanisława Pomian-Srzednickiego ustawiony na postumencie wykonał artysta Ryszard Stryjecki. Rzeźba stanęła na placu obok figury św. Jana Pawła II, naprzeciwko kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Brańszczyku. Ufundowali ją mieszkańcy, parafianie oraz praprawnuczka sędziego Agnieszka Battelli, która wyjaśniła, że w tym miejscu urodził się i dorastał jej przodek.

– Tutaj mieszkali jego rodzice, a później był tutaj wychowywany. W wieku sześciu lat został osierocony, opiekę nad nim przejął między innymi jeden z wujów, brat jego mamy i ksiądz kanonik Bonifacy Ostrzykowski – powiedziała Agnieszka Battelli.

– Jest pierwszy pomnik i w tym pierwszym miejscu – najważniejszym – dodała.

Stanisław Pomian-Srzednicki był doświadczonym prawnikiem i sędzią, odszedł w stan spoczynku po 62 latach praktyki sędziowskiej. Agnieszka Battelli zwróciła uwagę na jego wiek, gdy powierzono mu misję tworzenia wymiaru sprawiedliwości w II rzeczypospolitej.

– Powierzono mu tworzenie sądownictwa, gdy miał 77 lat, a kiedy miał 82 i chciał pójść na emeryturę, ponieważ był zmęczony, błagano go, żeby został – mówiła fundatorka pomnika.

Prezes Trybunału Konstytucyjnego Julia Przyłębska powiedziała, że postać Stanisława Pomian-Srzednickiego jest nieco zapomniana, nawet w kręgach prawniczych, choć był on wybitnym sędzią.

– Można powiedzieć, że był twórcą polskiego sądownictwa po odzyskaniu niepodległości przez nasz kraj, a właściwie to sądownictwo zostało utworzone jeszcze zanim formalnie ją uzyskaliśmy, bo już w 1917 roku – powiedziała Julia Przyłębska.

Głównym organizatorem wydarzenia i zbiórki środków na budowę pomnika była Fundacja im. Stanisława Pomian-Srzednickiego.

Stanisław Pomian-Srzednicki urodził się w 8 maja 1840 roku Brańszczyku nad Bugiem, jako jedno z trojga dzieci w rodzinie szlacheckiej. W 1856 roku ukończył Instytut Szlachecki – elitarną szkołę średnią, która przez krótki czas działała w Warszawie. Po Powstaniu Listopadowym prawo można było studiować jedynie na uniwersytetach położonych w głębi Cesarstwa Rosyjskiego, dlatego wyjechał na studia do Moskwy i Petersburga.

W czasie I wojny światowej Stanisław Pomian-Srzednicki był wiceprezesem Sądu Okręgowego w Piotrkowie. Po opanowaniu terenów przez wojska niemieckie i austro-węgierskie, jesienią 1916 roku podjęto decyzję o budowie podległej im autonomicznej administracji polskiej. Sędzia włączył w prace Departamentu Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu, która miała nadzorować te działania. Nominację na I Sędziego Sądu Najwyższego odebrał 25 sierpnia 1917 roku jako najbardziej doświadczony i najwyższy wówczas rangą polski sędzia na terenie Królestwa Polskiego. Swoją funkcję sprawował przez pięć lat. Zmarł 16 marca 1925 roku w Piotrkowie.

IAR