3 maja to ważna data w naszym kalendarzu. Tego dnia obchodzimy uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski i jednocześnie jest święto narodowe z okazji uchwalenia w 1791 roku Konstytucji 3 Maja. W tym roku to już 234. rocznica uchwalenia pierwszej w Europie i drugiej na świecie nowoczesnej ustawy zasadniczej.
Jak powstało święto Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski?
witraż MB Królowej Polski z katedry we Lwowie/wikipedia
Święto Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski obchodzone w Kościele katolickim w Polsce 3 maja zostało ustanowione przez papieża Benedykta XV w 1920 na prośbę polskich biskupów po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (w 1918 roku). Upamiętnia ono śluby lwowskie króla Jana Kazimierza, który podczas potopu szwedzkiego powierzył Polskę opiece Matki Bożej.
Kult Królowej Korony Polskiej upowszechniał się po rozbiorach Polski, szczególnie w środowisku emigracji polskiej we Francji oraz wśród mieszkańców Lwowa i Krakowa, i odegrał wielką rolę w pracy nad budzeniem poczucia i świadomości narodowej. Zaborcy doceniali znaczenie tego kultu i prowadzili walkę z jego propagowaniem, nakazując m.in. usuwanie wezwania „Królowa Korony Polskiej” z Litanii loretańskiej, zwalczając pielgrzymki do Częstochowy, czy ścigając procesami posiadanie i rozpowszechnianie kopii obrazu jasnogórskiego.
Inicjatywę ustanowienia specjalnego święta maryjnego związanego z tym tytułem wysunęło najprawdopodobniej powstałe we Lwowie Bractwo Najświętszej Maryi Panny Królowej Korony Polskiej, poświęcające pierwszą niedzielę maja modlitwom dziękczynnym za opiekę Maryi nad Polską. Pomysł poparł arcybiskup Józef Bilczewski, a papież Pius X w 1909 ustanowił święto Królowej Korony Polskiej dla diecezji lwowskiej i przemyskiej, polecając obchodzić je w pierwszą niedzielę maja. W 1914 obchody przeniesiono z pierwszej niedzieli maja na 2 maja.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości biskupi polscy zaproponowali papieżowi ustanowienie święta Maryi Królowej Polski 3 maja, tak aby podkreślić związek tego święta z pierwszą polską konstytucją uchwaloną 3 maja 1791 przez Sejm Czteroletni. Konstytucja wypełniła w swoich założeniach część ślubowań Jana Kazimierza – król zobowiązywał się uroczyście wziąć pod opiekę lud polski i zaprowadzić sprawiedliwość.
Na wniosek biskupów polskich Święta Kongregacja Obrzędów przeniosła w 1924 obchody tego święta na 3 maja. W 1925 roku rozciągnięto je na wszystkie polskie diecezje, tym samym połączono świętowanie rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja oraz święta Królowej Korony Polskiej.
Czy zawsze można było obchodzić to święto?
Po napaści Niemiec oraz Sowietów w 1939 władze okupacyjne zakazały obchodzenia święta Królowej Korony Polskiej. Nie uznawały go również władze komunistyczne po II wojnie światowej, święto obchodzono w tym czasie tylko w liturgii kościelnej.
Razem ze Świętem Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski 3 maja obchodzimy też święto narodowe. Zostało ustanowione w 1919 i ponownie w 1990.
Co się wydarzyło 3 maja 1791 maja i dlaczego musimy o tym dniu pamiętać?
3 maja 1791 w Rzeczypospolitej Obojga Narodów uchwalono drugą na świecie nowoczesną ustawę zasadniczą (pierwsza była amerykańska) Wyprzedziła ona m.in. konstytucję francuską. Konstytucja została uchwalona przez Sejm Czteroletni, który został zwołany w październiku 1788. Uchwalenie Konstytucji 3 maja zostało uznane za święto już 5 maja 1791.
W okresie zaborów Polski obchodzenie rocznic Konstytucji 3 maja było zakazane przez wszystkich zaborców. Polacy, którzy odważyli się obchodzić publicznie to święto, byli karani. Na przykład za złożenie bukietu fiołków w rocznicę Konstytucji 3 maja w 1892 tajna policja rosyjska aresztowała w Warszawie nauczyciela Stanisława Mieczyńskiego, po czym wysłano go za ten czyn na trzyletnią zsyłkę do Odessy.
Uroczyste obchody rocznicy Konstytucji 3 maja organizowano w latach 1916–1918 w wielu miastach Królestwa Polskiego (najliczniejsze w Warszawie w 1916).
Po odzyskaniu niepodległości w 1918, rocznica Konstytucji 3 maja została uznana za święto narodowe uchwałą Sejmu Ustawodawczego z 29 kwietnia 1919.
Kiedy po zaborach świętowanie rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja było zakazane?
Po II wojnie światowej obchodzono je do 1946, kiedy to w wielu miastach doszło do krwawych demonstracji studenckich. Od tego czasu komunistyczne władze zabroniły publicznego świętowania, a próby manifestowania były często tłumione przez milicję.
Podczas stanu wojennego , 3 maja 1982 r. z okazji rocznicy Konstytucji w kilkunastu miastach w Polsce odbyły się demonstracje uliczne, które w Warszawie przerodziły się w szczególnie gwałtowne zamieszki i starcia z milicją.
Święto Narodowe Trzeciego Maja przywrócono dopiero po upadku komunizmu w 1989, ustawą z 6 kwietnia 1990.
O znaczenie Konstytucji 3 maja zapytał warszawiaków reporter Radia Warszawa, Artur Chmielewski.
Więcej na ten temat 33 edycja Biegu Konstytucji 3 Maja
Cząstków zaprasza na piknik 3 maja
„Konstytucja 3 Maja oddawała władze obywatelom”
