71 lat temu, 8 lutego 1951 roku, w warszawskim więzieniu na Mokotowie został stracony Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”, major kawalerii Wojska Polskiego i Armii Krajowej, dowódca 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej, żołnierz antykomunistycznego podziemia. Wyrok wykonano strzałem w tył głowy. Wcześniej, w pokazowym procesie, komunistyczne władze skazały Szendzielarza na osiemnastokrotną karę śmierci. W 2016 roku został pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika.

Zygmunt Szendzielarz brał udział w kampanii wrześniowej, później wstąpił do konspiracji. W 1943 roku został dowódcą 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej. Nazywana „Brygadą Śmierci” walczyła z Niemcami, a także współpracującymi z nimi Litwinami oraz z partyzantką sowiecką. Po rozwiązaniu brygady w lipcu 1944 roku „Łupaszka” z częścią żołnierzy przeszedł na Białostocczyznę, potem na Pomorze, gdzie walczył z oddziałami Armii Czerwonej, Ludowego Wojska Polskiego, Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa. Wiosną 1947 roku zaprzestał walki zbrojnej, rok później został aresztowany. Ówczesna propaganda przedstawiała go jako wyjątkowo niebezpiecznego wroga władzy ludowej.

Proces byłych członków Okręgu Wileńskiego AK, w którym oskarżony był między innymi Zygmunt Szendzielarz, rozpoczął się 23 października 1950 roku. „Łupaszka”, pytany o poszczególne fakty, potwierdzał je, nie zaprzeczając swojemu udziałowi w podziemiu antykomunistycznym. Wszyscy, oprócz kobiet, zostali skazani 2 listopada 1950 roku na wielokrotną karę śmierci. Wyrok wykonano 8 lutego 1951 roku strzałem w tył głowy.

Przez kilkadziesiąt lat komuniści ukrywali miejsce pochówku zamordowanych przez bezpiekę. Dopiero w 2013 roku zostały odnalezione szczątki „Łupaszki” w Kwaterze Na Łączce na warszawskich Powązkach.

Wyroki ciążące na Zygmuncie Szendzielarzu zostały uchylone w 1993 roku. W 2008 roku na wojskowych Powązkach odbył się symboliczny pogrzeb „Łupaszki”. Jego szczątki odnaleziono w 2013 roku, w kwaterze „Na Łączce” na Powązkach. 24 kwietnia 2016 roku odbył się uroczysty pogrzeb państwowy. Pułkownik Zygmunt Szendzielarz spoczął w rodzinnej mogile na powązkowskim Cmentarzu Wojskowym.

Podczas ubiegłorocznych uroczystości upamiętniających 70. rocznicę wykonania wyroku na Zygmuncie Szendzielarzu, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk podkreślił, że oddaje hołd jednemu z najwybitniejszych dowódców partyzanckich polskiego podziemia niepodległościowego.

Zygmunt Szendzielarz został odznaczony licznymi wyróżnieniami. Za udział w wojnie obronnej 1939 roku – Krzyżem Virtuti Militari V klasy, w 1944 – Krzyżem Walecznych. W 1988 roku prezydent Polski na uchodźstwie w uznaniu wybitnych czynów w czasie wojny nadał majorowi Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari. Prezydent Lech Kaczyński w 2007 roku odznaczył Zygmunta Szendzielarza Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”.

IAR