To dzień pamięci działaczy podziemia niepodległościowego, którzy zostali zamordowani w latach powojennych. Ciał wielu z nich nie udało się jeszcze odnaleźć. Od lat pracuje nad tym Instytut Pamięci Narodowej, szukając ich mogił w wielu miejscach w Polsce – mówiła w Poranku z Radiem Warszawa Anna Szeląg, zastępca dyrektora Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN.
– Instytut Pamięci Narodowej do chwili obecnej przeprowadził badania w ponad 460 miejscach. Odnalazł szczątki około 2,5 tysiąca osób, z czego około 270 osób zostało zidentyfikowanych. Informacje o ich odnalezieniu i identyfikacji zostały podane do publicznej wiadomości na konferencjach identyfikacyjnych, na których rodziny mogły odebrać noty identyfikacyjne swoich bliskich – podkreśliła.
Pracownicy i wolontariusze IPN nie mają łatwego zadania – komunistyczne służby chowały żołnierzy tak, by nie można było ich odnaleźć, zacierały także ślady zbrodni.
– Nie waham się powiedzieć, że to była zbrodnia zacierania śladów, ponieważ było to przemyślane, zaplanowane działanie. Polegało na tym, żeby nikt nigdy nie dowiedział się, jak zginęli i gdzie zostali pochowani. Tego się obawiano – zaznacza Anna Szeląg.
Instytut wciąż pozyskuje nowe dane na temat ofiar, ale też skali zbrodni.
– Wykonano wyroki i zabito ponad 8 tysięcy działaczy podziemia niepodległościowego – takimi danymi dysponujemy w tej chwili. Część z nich to były wyroki śmierci wykonane po procesach sądowych, sfingowanych, tak zwanych mordach sądowych. Część zginęła w lesie podczas zmasowanych akcji UB. Wielu z nich również na skutek różnych innych działań. To były okoliczności, które są niewyobrażalne – przypomina nasza rozmówczyni.
Badania trwają między innymi w Warszawie. Instytut ma już plany na 2024 rok.
– Na pewno będziemy kontynuować badania na terenie byłego obozu NKWD w Rembertowie, gdzie w ubiegłym roku odnaleźliśmy szczątki około 30 więźniów tego obozu. Będą kontynuowane badania na Namysłowskiej, w miejscu, gdzie istniało pierwsze więzienie, tak naprawdę najważniejsze, w którym byli osadzani żołnierze podziemia niepodległościowego przed tym, jak zaczęto ich osadzać na Mokotowie – zapowiada Anna Szeląg.
Przez cały dzień w Warszawie i całej Polsce trwają uroczystości, upamiętniające Żołnierzy Wyklętych. Główne obchody pod hasłem „Niezłomni – Niezapomniani” odbędą się w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL przy ulicy Rakowieckiej, na terenie dawnego więzienia NKWD.
Cała rozmowa tutaj
Wojciech Dudkowski
