To opublikowany w grudniu ubiegłego roku wykaz ponad 3200 osób, którym w okresie II wojny światowej polscy dyplomaci pod kierunkiem Aleksandra Ładosia oraz organizacje żydowskie w Szwajcarii wystawiały fałszywe paszporty latynoamerykańskie. Te dokumenty zwiększały szanse Żydów w całej Europie na przeżycie Holokaustu.

Współautorka „Listy Ładosia” Monika Maniewska z Instytutu Pileckiego powiedziała, że ujawnienie wykazu osób objętych akcją wydawania „paszportów życia” spotkało się z dużym odzewem zarówno Żydów, jak i Polaków, a to zaowocowało zmianami na samej liście.

– Wprowadziliśmy wiele poprawek, mamy zmiany nazwisk, dopisaliśmy rodziny, które, jak okazało się, też miały poświadczenia obywatelstwa albo paszport paragwajski czy honduraski. Udało się nam ustalić losy kilkudziesięciu osób. Aktualnie jesteśmy na etapie poprawek redakcyjnych już w publikacji angielskiej, której wydanie nastąpi pod koniec lutego. Wtedy też zostanie uaktualniona nasza lista na stronie Instytutu Pileckiego – mówiła.

Jak podkreśliła Monika Maniewska, dzięki liście wyszło na jaw, że fałszywy paszport Ładosia uratował matkę publicysty „Timesa” i członka brytyjskiej Izby Lordów Daniela Finkelsteina. Jego matka Mirjam Wiener oraz członkowie jej rodziny znaleźli się w gronie posiadaczy fałszywych paszportów Paragwaju.

– Całą historię rodziny Wienerów znaliśmy, ale nie wiedzieliśmy, że sam baron Finkelstein jest potomkiem tej rodziny. Oni dostali się do obozu w Bergen-Belsen, a stamtąd udało wydostać się w ramach wymiany na Niemców internowanych na Zachodzie – tłumaczyła Monika Maniewska.

W reakcji na publikację „Listy Ładosia” rodziny ocalonych przesyłały do Instytutu Pileckiego kopie paszportów południowoamerykańskich. Pozwoliło to na dopisanie kolejnych osób do listy oraz ustalenie pokrewieństwa między posiadaczami fałszywych dokumentów.

Anglojęzyczna wersja publikacji ma trafić do Europy Zachodniej, Stanów Zjednoczonych i Izraela.

Wydana w grudniu „Lista Ładosia” zawiera tylko część osób, którym próbowali pomóc polscy dyplomaci i ich żydowscy współpracownicy. Według różnych szacunków, Grupa Ładosia wystawiła ok. 4-5 tys. dokumentów, a akcja paszportowa mogła objąć nawet do 10 tys. osób.

Lista została opatrzona obszernym komentarzem, opisującym działanie grupy Ładosia, a także metody opracowania zestawienia oraz pierwsze analizy statystyczne przeprowadzone na zgromadzonym materiale.

Prace badawcze nad „Listą Ładosia” prowadzili wspólnie pracownicy Ambasady Rzeczypospolitej w Bernie i Instytut Pileckiego przy wsparciu innych instytucji.

IAR