20 września 1942 roku powstały Narodowe Siły Zbrojne, konspiracyjna organizacja wojskowa obozu narodowego. Działała do 1947 roku, po wojnie współtworząc antykomunistyczne podziemie.
Była drugą pod względem liczebności, po Armii Krajowej, formacją zbrojną Polskiego Państwa Podziemnego. W szczytowym momencie siły NSZ liczyły około 90 tysięcy osób. Pierwszym komendantem był pułkownik Ignacy Oziewicz, pseudonim „Czesław”.
Narodowe Siły Zbrojne zostały utworzone głównie z żołnierzy Związku Jaszczurczego i części oddziałów Narodowej Organizacji Wojskowej, które nie podporządkowały się umowie scaleniowej z AK. NSZ walczyły o niepodległość Polski i odbudowę państwa z przedwojenną granicą na wschodzie, a na Odrze i Nysie Łużyckiej – na zachodzie. W 1944 roku w większości zostały scalone z Armią Krajową.
Oddziały NSZ prowadziły działania wojenne przeciw III Rzeszy i Związkowi Sowieckiemu, zwalczały partyzantkę radziecką oraz bandy rabunkowe, by później brać udział w powstaniu antykomunistycznym, walcząc przeciw Armii Czerwonej i siłom zbrojnym Polski Ludowej.
Po wojnie żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych biorący udział w antykomunistycznym podziemiu byli bezwzględnie zwalczani przez władze.
W okresie PRL członkowie Narodowych Sił Zbrojnych byli prześladowani, skazywani na kary więzienia lub śmierci. Komunistyczna propaganda odnosiła się do nich z pogardą, nazywając ich „bandytami”. Z tym określeniem przez kilkadziesiąt lat musieli się mierzyć oni i ich rodziny.
Niektórzy żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych, którzy przeżyli okupację i prześladowania po wojnie, w okresie PRL włączyli się w działalność demokratycznej opozycji. Jednym z nich był major Zygmunt Goławski (zmarł 9 marca 2021), w latach 60. dwukrotnie więziony za współpracę z kurią siedlecką, później uczestnik Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, członek założyciel Konfederacji Polski Niepodległej. Między innymi wspólnie ze Stefanem Melakiem w 1981 roku brał udział w głośnej akcji ustawienia Krzyża Katyńskiego w Dolince Katyńskiej na warszawskich Powązkach.
Prześladowania żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych trwały do lat 80. XX wieku. Przywracanie dobrego imienia organizacji zaczęło się po 1990 roku, między innymi temu służy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych, obchodzony 1 marca. Wcześniej, w latach 1946-1948, komunistyczne władze zorganizowały kilkanaście procesów przeciwko członkom NSZ. Większość oskarżonych skazano na śmierć, część na wieloletnie więzienie. Mimo tych działań, ostatni żołnierze NSZ pozostawali w konspiracji do połowy lat 50.
W 75. rocznicę powstania Narodowych Sił Zbrojnych, 15 września 2017 roku, Sejm Rzeczpospolitej przyjął uchwałę, w której napisał, że „formacja ta dobrze zasłużyła się Ojczyźnie”.
IAR
