Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie zaprasza na konferencję naukową „Rachunki za powstanie warszawskie (1944–2024). Odpowiedzialność, rozliczenia, sprawiedliwość”.
Sympozjum odbędzie się w dniach 2–3 października 2024 r. (środa–czwartek) w Centrum Edukacyjnym IIPN im. Janusza Kurtyki przy ul. Marszałkowskiej 21/25 w Warszawie.
Konferencja mierzy się z trudnym i wielowątkowym tematem rozliczeń z powstaniem warszawskim. Problematykę tę zamierzamy potraktować szeroko. Nie chodzi tu zatem wyłącznie o problem odpowiedzialności i ścigania zbrodniarzy wojennych – zarówno niemieckich nazistów, jak i tych z formacji kolaboranckich – oraz ogólniejszą kwestię niemieckich rozliczeń za masowe mordy i niszczenie miasta, choć oczywiście wątki te pozostają kluczowe. Należy również wziąć pod uwagę konsekwencje polityki Józefa Stalina i postawę Zygmunta Berlinga, a także odpowiedzialność polskich komunistów oskarżających Armię Krajową o „stanie z bronią u nogi”. Interesująca jest ponadto kwestia tego, czy i jak należy rozliczać dowódców AK za decyzję o wszczęciu powstania. Zagadnienia te zamierzamy analizować nie tylko od strony historycznej, lecz także prawniczej i społecznej. Zależy nam zarówno na ujęciach syntetycznych, jak i najbardziej istotnych case studies.
Konferencja będzie odbywać się w języku polskim i angielskim.
Przewidziana jest publikacja pokonferencyjna w formie monografii wieloautorskiej.
Konferencja będzie transmitowana na kanale YouTube Oddziału IPN w Warszawie
Patronat medialny: Radio Warszawa, Dzieje.pl, wiekdwudziesty.pl, przystanekhistoria.pl.
PROGRAM:
2 X 2024: dzień 1 / day 1
9.00–9.20: otwarcie konferencji / opening of the conference
Panel 1. Kontekst niemiecki, część 1 / German context, part 1
9.20–9.40: dr Soraya Kuklińska (IPN Centrala), Zbrodnie nierozliczone. Niemieccy dowódcy w Powstaniu Warszawskim
9.40–10.00: dr Tomasz Łabuszewski (IPN Warszawa), Odpowiedzialność Ludwiga Hahna w Powstaniu Warszawskim
10.00–10.20: dr Damian Sitkiewicz (IPN Warszawa), Generał Paul Otto Geibel (1898–1966) – dowódca SS i Policji Dystryktu Warszawskiego. Zbrodnie i proces
10.20–10.40: dr Paweł Kosiński (IPN Centrala), Wątki powstańcze w procesie gubernatora Ludwiga Fischera przed Najwyższym Trybunałem Narodowym
10.40–11.00: dyskusja / discussion
11.00–11.20: przerwa / coffee break
Panel 2. Kontekst niemiecki, część 2 / German context, part 2
11.20–11.40: dr Jan Kreutz (Europa-Universität Flensburg), “Bandenbekämpfung” and Scorched Earth in a European Capital. Erich von dem Bach-Zelewski’s “Double Game” during the Warsaw Uprising
11.40–12.00: dr Paweł Głuszek (IPN Poznań), Odpowiedzialność władz Kraju Warty za stłumienie Powstania Warszawskiego
12.00–12.20: dr Dominika Pasich (IPN Kraków), Wysiedleni z Warszawy do Krakowa w dokumentacji archiwalnej Zakładu Medycyny Sądowej Collegium Medicum UJ w Krakowie
12.20–12.40: dr Paweł Brudek (Muzeum Powstania Warszawskiego), Komenda Uzbrojenia Warszawa (Rüstungskommando Warschau) i niszczenie warszawskich fabryk (na kilku wybranych przykładach)
12.40–13.00: dyskusja / discussion
13.00–13.40: przerwa / break
Panel 3: Rachunki za Powstanie: spojrzenie prawników / Dealing with the Uprising from juristic point of view
13.40–14.00: prof. dr hab. Adam Bosiacki (Uniwersytet Warszawski), Problemy odpowiedzialności prawnej i pozaprawnej związanej z Powstaniem Warszawskim
14.00–14.20: dr Maciej Jan Mazurkiewicz (bez afiliacji), Powstanie Warszawskie a odpowiedzialność prawnomiędzynarodowa
Panel 4: Perspektywa prokuratorów IPN / Perspective of the IPN’s prosecutors
14.20–14.40: prok. dr Marcin Gołębiewicz (IPN Warszawa), Postępowania karne sprawców zbrodni niemieckich popełnionych na terenie byłego Niemieckiego Zakładu Karnego w Warszawie
14.40–15.00: prok. Paweł Wierzchołowski (IPN Warszawa), Oskarżenia o popełnienie zbrodni wojennych w Powstaniu Warszawskim. Kilka przykładów z praktyki prokuratury i sądów apelacji warszawskiej
15.00–15.20: prok. Mariusz Rębacz (IPN Warszawa), Niemieckie represje wobec żołnierzy AK z kompanii bojowej III Batalionu Nieporęt za udział w Powstaniu Warszawskim
15.20–15.40: dyskusja / discussion
15.40–16.00: przerwa / coffee break
Panel 5. Kontest sowiecki i międzynarodowy / Soviet and international context
16.00–16.20: prof. dr hab. Nikołaj Iwanow (Uniwersytet Opolski), Kreml a Powstanie Warszawskie
16.20–16.40: prof. dr hab. Mirosław Golon (IPN Bydgoszcz), Moskiewski „rachunek” za Powstanie. Problem Powstania Warszawskiego w śledztwie i procesie moskiewskim gen. Leopolda Okulickiego (kwiecień–czerwiec 1945 r.)
16.40–17.00: dr Aleksander Gogun (Freie Universität Berlin), Żadnych gorących debat i przełomów. Współczesna historiografia rosyjska dotycząca udziału obywateli ZSRR w tłumieniu Powstania Warszawskiego
17.00–17.20: dr Maria Zima-Marjańska (IPN Centrala), Między sojuszem z III Rzeszą a przyjaźnią z Polakami. Rola Węgrów w Powstaniu Warszawskim
17.20–17.40: dr hab. Piotr Żurek (Uniwersytet Bielsko-Bialski), Oprawcy Warszawy w rękach partyzantów Tity
17.40–18.00: dyskusja / discussion
3 X 2024: dzień 2 / day 2
Panel 6: Kontekst polski / Polish context
9.10–9.30: dr Andrzej Chmielarz (bez afiliacji), Kto ponosi odpowiedzialność za wybuch powstania warszawskiego?
9.30–9.50: dr hab. Tomasz Panfil (IPN Centrala), „Monter” wobec Powstania i Powstańców z Mokotowa. Błędy, animozje, rozliczenia
9.50–10.10: dr Krzysztof A. Tochman (bez afiliacji), Misja Jana Kamieńskiego „Cozasa”, emisariusza Naczelnego Wodza do dowódcy AK. Meldunek z 3 października 1944 r. jako przyczynek do badań nad rozrachunkiem z decyzjami dowódców
10.10–10.30: prof. dr hab. Bogdan Chrzanowski (Uniwersytet Gdański, Muzeum Stutthof), Polityczne kontrowersje wokół Powstania Warszawskiego. Podjęcie decyzji, reakcja Stalina i PKWN
10.30–10.50: Hanna Radziejowska (Instytut Pileckiego, Berlin), Spilker i Łaszowski. Historia kolaboracji z Gestapo w świetle dokumentów znalezionych w Bundesarchiv
10.50–11.15: dyskusja / discussion
11.15–11.30: zamknięcie konferencji / closing remarks
Wydarzenie pod patronatem Radia Warszawa.
