29 lat temu, w nocy 4-go na 5-ty czerwca 1992 roku, Sejm odwołał rząd Jana Olszewskiego, pierwszy po II wojnie światowej gabinet wybrany w całkowicie wolnych wyborach. Premier Olszewski sprawował urząd od 23 grudnia 1991 roku.
Centroprawicowy gabinet Jana Olszewskiego został odwołany, kiedy do rąk parlamentarzystów i prezydenta trafiła lista agentów SB, przygotowana przez ówczesnego ministra spraw wewnętrznych Antoniego Macierewicza, na podstawie sejmowej uchwały o ujawnieniu tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa.
Wydarzenia te przeszły do historii jako „noc teczek”. Lista zawierała 64 nazwiska: członków rządu, między innymi szefa doradców premiera, dwóch ministrów oraz 6 wiceministrów, posłów i senatorów niemal ze wszystkich klubów sejmowych, a także prezydenta Lecha Wałęsy.
Lista oraz forma lustracji wywołały wśród polityków ogromne emocje. Część z nich oceniała całą akcję jako próbę ratowania rządu. Zdaniem wielu jednak, był to spisek, a rząd Olszewskiego został odwołany ze względu na jego sprzeciw wobec kompromisu z komunistami.
Jako premier Jan Olszewski stawiał przed sobą trzy główne zadania: wyprowadzenie Polski ze strefy wpływów postsowieckich, w tym wycofanie armii rosyjskiej z naszego kraju, uwolnienie aparatu państwowego od agentury i zabezpieczenie majątku narodowego.
Premier Olszewski nadał polskiej polityce zagranicznej prozachodni kierunek. Jako pierwszy otwarcie sformułował zamiar przystąpienia Polski do NATO. Miał też wielkie zasługi przy negocjowaniu wycofania wojsk radzieckich z Polski.
Zapobiegł tworzeniu spółek „joint ventures”, do których mieli wejść radzieccy wojskowi stacjonujący w naszym kraju. To dzięki premierowi, w porozumieniu dotyczącym wycofania nie znalazł się zapis, popierany przez część polskich dyplomatów i Lecha Wałęsę, o rosyjskich ośrodkach, które miałyby pozostać na terenie Polski.
Jan Olszewski był przeciwny działaniom akceptującym funkcjonowanie środowisk postkomunistycznych w polityce, uważał, że ugoda z komunistami spowoduje brak rozliczeń, niechęć do lustracji i dekomunizacji.
Wypowiadał się krytycznie wobec formy prywatyzacji gospodarki ustalonej w 1989 roku. Podkreślał, że prowadzony bardzo szybko proces sprzyja przechodzeniu dużej części polskiej gospodarki w ręce byłych aparatczyków PZPR.
Po odwołaniu rządu Jana Olszewskiego, na premiera został desygnowany Waldemar Pawlak, szef Polskiego Stronnictwa Ludowego. Ten nie podołał misji utworzenia gabinetu, wskutek tego w lipcu 1992 roku premierem została Hanna Suchocka z Unii Demokratycznej.
Premier Jan Olszewski, działacz opozycji demokratycznej i obrońca w procesach politycznych w czasach PRL, kawaler Orderu Orła Białego, zmarł 7 lutego 2019 roku, w wieku 88 lat.
IAR